Chełmo

Na miejscowym cmentarzu parafialnym znajduje się grobowiec powstańca styczniowego Bonifacego Ławickiego. W 2022 r. z inicjatywy Oddziału PTH w Radomsku dokonano renowacji nagrobka. Fundusze pozyskano z Instytutu Pamięci Narodowej.

Grobowiec Bonifacego Ławickiego, stan po renowacji (fot. T.A. Nowak)

Ławicki Bonifacy (1838-1906), ur. 14 IV 1838 r. w Drwalewie w pow. łęczyckim, s. Józefa. Był jednym z przywódców powstania styczniowego w Pabianicach. Nakazał stworzenie odlewni kul. W momencie wybuchu zrywu poprowadził powstańców do walki. Później przyłączył się do oddziału J. Oksińskiego, ale szczegóły jego szlaku bojowego nie są znane. Zmarł 24 VI 1906 r. w Rudce w gm. Wielgomłyny, został pochowany na cmentarzu w Chełmie.

Powstańcy związani z Chełmem

Bajankiewicz (Bajenkiewicz, Bojankiewicz) Mikołaj Jan, s. Stanisława i Kasyldy z Sawiczów, ur. 4 XII 1845 r. we wsi Granice (akt ur. 122/1845, Chełmo). Członek oddziału Tomasza Krysińskiego, został schwytany 21 I 1863 r. przez włościan w Kietlinie lub Płoszowie (gm. Gosławice), gdy wraz z towarzyszami udawał się na punkt zborny przed atakiem na Radomsko. Wyrokiem Sądu Wojennego w Piotrkowie skazany na karę śmierci. Decyzją Naczelnika Królestwa pozbawiony szlachectwa oraz skierowany do wojska w oddalone korpusy cesarstwa (wcielony 3 V 1863). W 1869 r. dowodzący wojskowym okręgiem we wschodniej Syberii prosił władze pow. noworadomskiego o opinię w sprawie jego zwolnienia ze służby i powrotu do kraju.

Imisz vel Imisch Aleksy Józef (1844-1927) – weteran powstania styczniowego. Ur. 25 VII 1844 r. w Chełmie jako  syn panny Emilii Lebiedzińskiej. Matka przed 1861 r. poślubiła wdowca, gorzelanego Augusta Imisza, który usynowił Aleksego. Nie wiadomo, czym Aleksy się zajmował przed wybuchem powstania, nie jest również znany jego szlak bojowy oraz jego losy po insurekcji. Ożenił się dopiero w 1875 r.  w Łodzi z Emilią z Domagalskich (1849-1922), był wówczas podoficerem 6.  pułku dragonów (prawdopodobnie: 6. Głuchowski Pułk Dragonów Jej Imperatorskiej Wysokości Wielkiej Księżnej Aleksandry Józefowny). Pułk ten po uczestnictwie w tłumieniu polskiego powstania stacjonował w gub. orłowskiej, a w 1875 r. został przeniesiony do Szczucina. Z tego powodu można przypuszczać, że Aleksy dostał się do niewoli i siłą wcielono go do wojska. W II RP nadano mu stopień podporucznika i status weterana. Mieszkał w Łodzi, gdzie w 1922 r. zmarła jego żona. Aleksy zm. 18 III 1927 r. w Łodzi, pochowany na cmentarzu pw. św. Józefa. Źródła: https://mapa.powstancystyczniowi.pl/index.php/view/map/?repository=styczen&project=styczen; akt ur. 29/1845, Chełmo; akt małż. 95/1875, Łódź par. NMP; akt ur. 10/1861, Krępa.

Jasiński Mateusz Maciej, ur. ok. 1806 r. we wsi Olewin (parafia Ruda), s. Ignacego i Magdaleny z Mianowskich, w czasie powstania rządca dóbr Chełmo i wójt gminy. Żonaty z Marianną Muśnicką (akt małż. 5/1839, Niedośpielin), a po jej śmierci w 1840 r. z Honoratą Otocką (akt małż. 7/1849, Niedośpielin). Z drugą żoną miał co najmniej dwoje dzieci (akty ur.: 113/1850, 3/1855, Chełmo). Dostarczał zaopatrzenie i broń, wysyłał kurierów do powstańczych naczelników, 18 I 1864 r. skazany na zsyłkę do gub. archangielskiej. Uwolniony staraniem Skórzewskich, właścicieli dóbr Chełmo.