Pławno

W okolicach miasteczka nie odnotowano żadnych znaczących działań wojennych. Przez Pławno pod koniec marca 1863 r. przemieszczał się oddział Józefa Oksińskiego, który później udał się w Wieluńskie, gdzie 4 kwietnia stoczył potyczkę pod Kuźniczką (Praszką). Ponownie Oksiński wraz ze swoimi ludźmi przechodził tędy na początku maja, gdy na rozkaz Szachowskiego wyruszył z okolic Maluszyna na północ Kaliskiego na pomoc Edmundowi Taczanowskiemu, we wspomnieniach zanotował: w kilka godzin, zgromadziwszy do 100 furmanek dwu i czterokonnych, wsadziłem całą piechotę na takowe, a zatrzymując z kawalerii tylko jeden pluton, resztę wolniejszymi marszami posłałem pod komendą rotmistrza Maliszewskiego przodem w kierunku na Pławno i Widzów; doszedłem po 36 godzinach marszu do Radoszewic, gdyż furmanki sprzed kolei odesłałem do domów. Kilka godzin wypocząwszy i posiliwszy oddział, na zgromadzone przez ten czas furmanki wsadziwszy znowu całą piechotę, z kawalerią na przedzie, rankiem 8 maja opuściłem Radoszewice, aby przeszedłszy na prawy brzeg Warty po moście w Rychłocicach – w kierunku na Widawę, Sędziejowice, Łask, Szadek, w okolicach Uniejowa dowiedzieć się o miejscu pobytu oddziału Taczanowskiego. W walkach pod Rychłocicami oraz w czasie wycofywania się zginęło kilkudziesięciu powstańców, sam oddział uległ częściowemu rozproszeniu, a jego liczebność spadła z około 900 ludzi do 500. Zużyto lub utracono wiele amunicji i broni. Powstańcy wycofali się w lasy szczercowskie i klukowskie, a następnie przeszedłszy linię kolejową warszawsko-wiedeńską ponownie zaszyli się w lasach przylegających do Pilicy.

Tablica poświęcona uczestnikom powstania styczniowego w Pławnie (fot. G. Mieczyński)

Tablica umieszczona na rynku informuje o udziale w powstaniu 26 ochotników z Pławna, jednak znane są nazwiska tylko kilku z nich.

Chruszczewski Antoni, s. Stefana, mieszczanin, ur. ok. 1845 r., poch. z Pławna. Oskarżony o przynależność do oddziałów powstańczych, sądzony we Włodzimierzu, skazany na 3 lata rot aresztanckich.

Karpiński Feliks (1830-1912), s. Leona i Magdaleny z Kordolińskich, ur. w Poznaniu. Po powstaniu 1848 r. w Wielkopolsce wyjechał nielegalnie do Królestwa Polskiego. Tu zarządzał majątkami w Babsku (ok. 1850-1857) i Opinogórze (5-letni kontrakt do 1861 r.), a w 1862 na 12 lat wziął w dzierżawę majątek Gruszeckiego w Pławnie. W 1861 r. w Babsku ożenił się z Marianną z Grabowskich. Mieli co najmniej troje dzieci: Józefa Stanisława (ur. 1866), Stanisława (ur. 1870), Jadwigę (ur. 1871). Feliks wziął udział w powstaniu styczniowym z bronią w ręku. Na początku 1864 r. uciekł do Wielkopolski a następnie do Paryża. Stamtąd ponownie udał się do Poznania, a potem do Franzensbad w Czechach w celu podreperowania zdrowia. Po kuracji przebywał w Dreźnie, a później podróżował po Prusach, Saksonii i Danii, czasami odwiedzając rodzinę w Poznańskim. Tu jednak starał się nie zatrzymywać zbyt długo obawiając się aresztowania. Do Królestwa Polskiego wrócił w 1865 r. po prośbie do ambasady rosyjskiej o objęcie amnestią. Został aresztowany i oskarżony o sprawowanie funkcji powstańczego naczelnika okręgu radomszczańskiego, skazany na grzywnę w wysokości 1350 rs. (natomiast z listów wynika, że był zmuszony wpłacić znacznie większą kwotę). W 1867 r. z powodu fatalnego stanu majątku był zmuszony rozwiązać kontrakt na dzierżawę Pławna. Później czasowo małżonkowie zamieszkali w Stobiecku. Później przenieśli się do Pomarzan (par. Krośniewice), gdzie gospodarowali w wydzierżawionym majątku. Zm. 18 V 1912 r. w Kotkowie pod Krośniewicami, pochowany na cmentarzu w Sobótce. Uzupełnienia: akt małż. 4/1861, akt ur. 37/1870, Babsk, akt. ur. 31/1866, Pławno; akt ur. 314/1971, Pomarzany.

Kozierowski Józef, s. Macieja, ur. ok. 1830 r., szlachcic, poch. z Pławna. Aresztowany 3 IX 1863 r. w Szczepocicach za udział w bandach i posiadanie szabli, wysłany do Pskowa do dyspozycji MSW. Następnie sądzony we Włodzimierzu, skazany na 2 lata rot aresztanckich, powrócił do kraju w roku 1872.

Kupczyński Ludwik (1839-1886), szlachcic, ur. w Pławnie, powstaniec styczniowy i zesłaniec syberyjski (patrz więcej: Radomsko).

Olżyński Antoni, s. Jakuba, ur. ok. 1835 r., mieszczanin, poch. z Pławna, był w partii Oksińskiego, 14 I 1864 r. aresztowany w Pławnie, wysłany do Pskowa do rozpatrzenia sprawy przez MSW, następnie sądzony we Włodzimierzu, skazany na 2 lata w orłowskiej rocie aresztanckiej.

Ponadto w Pławnie aresztowano trzech powstańców: 22 XII 1863 r. Szymona Storostę vel Starostę (ur. ok. 1843 r., s. Antoniego, mieszczanin, sądzony we Włodzimierzu, skazany na 2 lata rot aresztanckich, 3 I 1864 r. Jana Roberta (s. Marcina, ur. ok. 1844 r., mieszczanin, poch. z Piotrkowa, ujęty za przynależność do oddziału powstańczego Heremskiego [Gierymskiego?], sądzony we Włodzimierzu, skazany na 3 lata rot aresztanckich) oraz 11 II 1864 r. Jana Kisperskiego (s. Wincentego, ur. ok. 1842 r., mieszczanin, poch. z Warszawy, należał do partii Jeziorańskiego i Chmieleńskiego, wysłany do Pskowa do rozpatrzenia sprawy przez MSW).