Powstanie styczniowe w Radomszczańskiem

Przypadająca w 2013 r. 150. rocznica wybuchu powstania styczniowego spowodowała wysyp prac historycznych dotyczących wydarzeń z lat 1861-1864. Sprzyjał temu znacznie łatwiejszy dostęp do źródeł archiwalnych i opracowań naukowych, który stał się możliwy dzięki rozwojowi Internetu. Powstało też kilka stron internetowych poświęconych wyłącznie powstaniu styczniowemu, np. Katalog Powstańców Styczniowych czy opracowana przez Jerzego Kowalczyka Powstanie Styczniowe 1863-1864 : Miejsca pamięci : województwo krakowskie i sandomierskie.

Przez wiele lat czytelnicy interesujący się powstaniem styczniowym w Radomszczańskiem „skazani byli” na jedyną pracę poświęconą w całości temu regionowi wydaną w latach 80. XX w. przez prof. Ryszarda Szweda pt. Powstanie Styczniowe w Radomszczańskiem. Bardziej dociekliwi, chcąc uzupełnić swoją wiedzę, musieli szukać interesujących ich informacji rozproszonych w opracowaniach ogólnych, czy dotyczących innych rejonów lub źródłach archiwalnych, przy czym dostęp do nich był bardzo ograniczony. Masowe skanowanie zasobów bibliotek i archiwów znacznie ułatwiło opracowanie (choć nie obyło się bez kwerendy osobistej w archiwach) wydanej w 2021 r. publikacji „Godzina, w której się krzywdy dopełniła miara” : Wydarzenia lat 1860-1864 w Radomszczańskiem. Ograniczona objętość książki nie pozwoliła na umieszczenie wielu zebranych materiałów ikonograficznych. Już po ukazaniu się pracy udało się dotrzeć do informacji ją uzupełniających lub korygujących błędy. Z pewnością w przyszłości będą jeszcze inne. Książka ukazała się w niewielkim nakładzie, dlatego znana jest raczej lokalnie. Z tych powodów zdecydowałem się na stworzenie na stronie internetowej radomszczańskiego oddziału PTH podstrony, którą będzie można modyfikować. Choć większość materiału pochodzi z książki, to postanowiłem odrzucić jej formalny układ, pewne fragmenty opuścić i podać informacje w nowy sposób. Za punk wyjścia przyjąłem poszczególne miejscowości w Radomszczańskiem, w których działy się istotne wydarzenia lub znajdują się pamiątki po powstaniu. Szczegółowe informacje na temat każdej miejscowości znajdą Państwo po otworzeniu odpowiedniej zakładki znajdującej się w panelu bocznym (w przypadku korzystania z telefonu panel może pojawiać się na końcu każdej podstrony). Chcąc uwzględnić również wszystkich znanych powstańców pochodzących z Radomszczańskiego ich krótkie biogramy umieściłem w zakładkach poszczególnych miejscowości będących siedzibami gmin, z których pochodzili. Strona ma przede wszystkim popularyzować wiedzę, dlatego ograniczam do minimum „podbudowę naukową”. Źródła będę podawał tylko dla tych wiadomości, których wcześniej nie publikowałem.

Zasięg terytorialny Radomszczańskiego dla niniejszej strony jest taki sam jak dla opracowania „Godzina, w której się krzywdy dopełniła miara” : Wydarzenia lat 1860-1864 w Radomszczańskiem, tzn. oprócz obszaru dzisiejszego powiatu radomszczańskiego uwzględnia te gminy (lub ich fragmenty), które kiedyś należały do powiatu radomszczańskiego: Koniecpol, Dąbrowa Zielona, Kruszyna, Kłomnice, Pajęczno, Rząśnia, Sulmierzyce, Strzelce Wielkie, Nowa Brzeźnica i Ręczno.

Radomszczańskie – zakres terytorialny opracowania

Niniejsza strona jest też pewnego rodzaju hołdem dla walczących w tym pozbawionym szans powodzenia powstaniu. Oni szli do walki mimo druzgocącej przewagi wroga. Ile trzeba było mieć odwagi i desperacji, by bez żadnego przygotowania stanąć, nieraz tylko z kosą lub zwykłym kijem, naprzeciwko uzbrojonej w karabiny regularnej armii! Nawet wróg potrafił czasem to docenić. Tym ludziom należy się cześć i pamięć, mimo że upłynęło już 160 lat od tamtych wydarzeń. Niestety, w tym czasie wiele faktów zostało zapomnianych lub zafałszowanych, a znane są nazwiska tylko niewielkiej części powstańców. Władzom carskim w dużym stopniu udało się przez pół wieku zatrzeć ślady historii z lat 1863-1864. Mam nadzieję, że strona ta pozwoli przybliżyć zarówno przebieg działań wojennych, jak i wyciągnie z cienia sylwetki wielu ich uczestników. Liczę też na dialog z Czytelnikami, który pozwoli na uzupełnianie strony.

Dziękuję za pomoc w przygotowaniu strony Pawłowi Dudkowi i Zdzisławowi Malinowskiemu.

Grzegorz Mieczyński


KONTAKT: g.mieczynski@vp.pl