Kłomnice

W czasie powstania w okolicach Kłomnic kilka razy doszło do ataków na pociągi oraz infrastrukturę kolejową. Już 23 lutego 1863 r. spalono most kolejowy między Kłomnicami a Radomskiem (na 181 wiorście), naprawa miała potrwać do końca miesiąca. 27 maja oddział Józefa Oksińskiego (patrz: Koniecpol) przechodząc przez linię kolejową ostrzelał przejeżdżający pociąg, raniąc lub zabijając jednego żołnierza. Do kolejnego ataku doszło 19 czerwca pomiędzy stacjami Radomsko a Kłomnice – powstańcy ostrzelali żołnierzy eskortujących pociąg. Nie podano jaki oddział dokonał napadu ani informacji o ewentualnych stratach. W nocy z 21 na 22 sierpnia powstańcy zniszczyli mosty kolejowe pomiędzy Piotrkowem a Częstochową, m. in. most koło Kłomnic. Komunikacji Rosjanom nie udało się przywrócić w tym miejscu przez co najmniej dwa tygodnie. Akcja miała osłonić zbiórkę i organizowanie się oddziałów piechoty Franciszka Kopernickiego.

Z Kłomnic wyruszył rosyjski oddział złożony z około dwóch kompanii piechoty i kilkudziesięciu kozaków, który 29 VIII 1863 r. w Nieznanicach zagrodził drogę przemieszczającym się oddziałom gen. Edmunda Taczanowskiego i przez kilka godzin wiążąc je bojem doczekał przybycia posiłków, co doprowadziło do największej klęski powstańczej w Radomszczańskiem, tzw. bitwy kruszyńskiej (patrz: Kruszyna). Jedna z uciekających w panice grup powstańców licząca 14 żołnierzy została dogoniona przez Rosjan we wsi Janaszów. Historyk Krzysztof Łągiewka w jednej z prac sugerował, że właśnie tam poległych pochowano w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym w Kłomnicach.

Zbiorowa mogiła powstańców w Kłomnicach (fot. G. Mieczyński)

Inskrypcja nagrobna na mogile zbiorowej (fot. G. Mieczyński)

Ze względu na położenie Kłomnic przy trasie kolei warszawsko-wiedeńskiej i bliskość mostu kolejowego miejscowość ta była siedzibą uczastku i co najmniej od sierpnia 1863 r. stacjonowała w niej na stałe kompania rosyjskiej piechoty. W styczniu 1864 r. z rozkazu gen. barona Korfa rozpoczęto wycinkę lasów wzdłuż linii kolejowej, co miało utrudnić powstańcom ewentualne ataki. Jednocześnie nakazano wyręb lasów w pasie szerokości 300 sążni (tj. ponad 500 m) wokół miejscowości będących siedzibami uczastków.

Wprowadzenie przez rząd rosyjski uwłaszczenia chłopów na zasadach prawie identycznych jak te ogłoszone przez Rząd Narodowy stało się gwoździem do trumny powstania. Władze chcąc przyspieszyć odwracanie się włościan od insurekcji organizowały w wielu miejscach uroczyste odczytywanie carskiego manifestu uwłaszczeniowego. Zachowała się relacja prasowa z Kłomnic: Kłomnice. 27 lutego (10 marca). Od godziny 12 do 4 po południu we wsi Kłomnicy odczytywano manifest, w obecności JW. Jenerała Chruszczewa włościanom Koniecpolskim i 9 gmin, którzy byli przepełnieni niezwykłym uniesieniem radości. Ksiądz przed rozpoczęciem nabożeństwa miał stosowną przemowę. Włościanie ze łzami radości opuścili świątynię i co do jednego podczas modłów powtarzali imię NAJJAŚNIEJSZEGO PANA. „Hura” nadzwyczaj głośne odzywało się bez końca. Po ukończeniu ceremonji prawie na ręku odprowadzili urzędników wojskowych do tego delegowanych, dziękując za ogłoszenie im, jak się wyrazili „najwyższej łaski naszego CESARZA i KRÓLA”, prosili oraz o pozwolenie złożenia u stóp JEGO CESARSKIEJ MOŚCI dziękczynnego listu.

Powstańcy związani z gminą Kłomnice

Busiakiewicz Łukasz, służył w oddziałach Oksińskiego i Lütticha. Walczył w okolicach Wielunia i pod Widomą, 8 V 1863 r. ranny w rękę. Po wyzdrowieniu wstąpił do oddziału Taczanowskiego. Ranny w potyczce pod Kłomnicami (Kruszyną?). Do powstania już nie powrócił. Prawdopodobnie informacja dotyczy ślusarza Łukasza Busikiewicza, ur. w Tuszynie 18 X 1838 r., s. Stanisława i Joanny z Lipińskich, który w 1860 r. poślubił w Warszawie Józefę Kowalską. Miał z nią co najmniej czworo dzieci (akt ur. 155/1838, Tuszyn; akt małż. 56/1860, Warszawa par. św. Krzyża).

 

 

Chrzanowski Franciszek Salezy Ignacy z Łaniowa h. Suchekomnaty (1824-1897) – właściciel ziemski, uczestnik powstania styczniowego (więcej patrz: Karczewice). F. Chrzanowski zm. 7 X 1897 r., pochowany 11 X na cmentarzu w Kłomnicach. Córka Stefania z mężem Bronisławem Szwejcerem ufundowała F. Chrzanowskiemu tablicę pamiątkową wmurowaną w kościele parafialnym w Kłomnicach.

            

Inskrypcja nagrobna oraz tablica epitafijna Franciszka Salezego Chrzanowskiego (fot. G. Mieczyński)

Dobrzeniecki Karol, służył w oddziale Oksińskiego i Taczanowskiego, walczył pod Kłomnicami, Sędziejowicami i Kruszyną, na pocz. lat 20. XX w. mieszkał w Łowiczu.

Grodzicki Antoni, s. Ignacego, ur. ok. 1847 r., mieszczanin, poch. z Pilicy, ujęty przez chłopów 13 IV 1864 r. w okolicy Kłomnic, zesłany na Syberię.

Jakóbkiewicz Andrzej (1843-1924), ur. w Stopnicy, student Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach. Służył początkowo w oddziale Oksińskiego, z którym walczył w Koniecpolu, a następnie w okolicach Kłomnic (atak na pociąg) i w lasach kruszyńskich (patrz więcej: Koniecpol).

Markiewicz Ksawery, poch. z Zawodzia (pow. wrześnieński), brat Teofila. Służył w oddziale E. Taczanowskiego, 26 VIII 1863 r. pisał do rodziców z Kłomnic, prawdopodobnie wziął udział w bitwie pod Kruszyną.

Markiewicz Teofil, poch. z Zawodzia (pow. wrześnieński), brat Ksawerego. Służył w oddziale E. Taczanowskiego, 26 VIII 1863 r. pisał do rodziców z Kłomnic, prawdopodobnie wziął udział w bitwie pod Kruszyną.

Ostrowski Włodzimierz, dymisjonowany podporucznik 23. nizowskiego pułku piechoty, właściciel wsi Konary. Oskarżony o udział w tajnym zjeździe ziemian u Neugebauera we wsi Gruszczyce w pow. sieradzkim (6 III 1863). Podczas aresztowania próbował się zastrzelić, objęty ścisłym nadzorem policji, podobno wkrótce zmarł.

Pieniążek Wojciech, s. Jana, ur. ok. 1828 r., ziemianin, poch. prawdopodobnie z Chorzenic. Aresztowany za przynależność do oddziałów powstańczych i wysłany do riazańskiej roty aresztanckiej.

Skowroński Józef, s. Tomasza, ur. 14 II 1832 r. w Ostrzeszowie w Wielkim Księstwie Poznańskim. Walczył pod Sędziejowicami i Kruszyną, ranny wzięty do niewoli k. wsi Kłomnice. Wysłany do Pskowa, zesłany początkowo do rot aresztanckich, a następnie na katorgę na Syberii. Po 7 latach odbywania kary dostał nakaz osiedlenia. Ułaskawiony powrócił do kraju w 1896 r. 13 X 1902 r. został przyjęty do Przytuliska Weteranów w Krakowie.

Sybiński (Sibiński?) Ksawery, s. Tadeusza, ur. ok. 1842 r., włościanin, poch. ze Skrzydlowa. Za udział w buncie 13 IX 1863 r. wcielony karnie do wojska carskiego.

Szwejcer Bronisław (1841-1921), s. Wincentego, właściciel majątku Wancerzów, uczestnik powstania styczniowego. W grudniu 1863 r. w jego majątku Rosjanie znaleźli znaczne ilości ukrytych karabinów i sztucerów. Z tego powodu został aresztowany. Po powstaniu radca Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Żonaty ze Stefanią z Chrzanowskich. Zmarł 2 IX 1921 r. w Wancerzowie, pochowany na cmentarzu w Kłomnicach. Kilka dni po pochówku jego grób został sprofanowany („Gazeta Radomskowska” 1921, nr 39, s. 7; „Goniec Częstochowski” 1921, nr 197, s. 3).

Tablica upamiętniająca Bronisława Szwejcera na wspólnym grobowcu Chrzanowskich i Szwejcerów (fot. G. Mieczyński)

Warwasiński (Warwatyński) Antoni (ok. 1841-1922), s. Józefa, ur. we wsi Biała w parafii Lelów, mieszkaniec wsi Garnek, włościanin. Wzięty do niewoli z bronią w ręku, skazany na pobyt na Syberii przy rocie aresztanckiej. Powrócił w 1867 r. na podstawie decyzji z 14 II 1865 r. Złożył przysięgę wiernopoddańczą cesarzowi rosyjskiemu. Pracował jako kolejarz, zm. 5 I 1922 r. w Żurawiu i tam pochowany.

Zielonka Józef Antoni Norbert Kazimierz (1819-1881), ur. 8 VI 1819 r. w Śladkowie Podleśnym, s. Józefa i Rozalii z Raczyńskich (akt. ur. 35/1819, Gieczno) – właściciel ziemski. Około 1847 r. był posesorem zastawnym wsi Kaszewy, później właścicielem dóbr Skrzydlów a następnie Rzerzęczyce. Członek Towarzystwa Rolniczego. W 1861 r. wybrany do Rady Powiatu Piotrkowskiego, w powstaniu pełnił funkcję cywilnego naczelnika pow. piotrkowskiego. Ożenił się w 1847 r. w Skoszewach z Wiktorią Teodorą Joanną z Plichtów (akt małż. 9/1847, Skoszewy), mieli córkę Zofię Wandę, która wyszła za Ludwika Leona Siemieńskiego – właściciela majątku Masłowice (akt małż. 23/1867, Mstów). Józef Zielonka zm. 30 IV 1881 r. w Rzerzęczycach (akt zg. 70/1881, Kłomnice).